Kim jest radny gminy i jakie ma obowiązki?

Radny gminy to jedna z najważniejszych osób w lokalnej strukturze samorządowej. Reprezentuje mieszkańców swojej gminy, uczestniczy w pracach rady gminy oraz podejmuje decyzje dotyczące rozwoju lokalnego, budżetu, planowania przestrzennego czy inwestycji. Choć wielu mieszkańców postrzega funkcję radnego jako zaszczyt społecznika, w praktyce wiąże się ona z konkretnymi obowiązkami oraz – co równie istotne – wynagrodzeniem zwanym dietą.

Radny ma obowiązek uczestniczyć w sesjach rady gminy, posiedzeniach komisji oraz współpracować z mieszkańcami w celu identyfikacji problemów i potrzeb społeczności lokalnej. To nie jest praca etatowa, ale wymaga czasu, zaangażowania i odpowiedzialności.

Ile wynosi dieta radnego gminy w 2024 roku?

Pojęcie „diety” w kontekście wynagrodzenia radnych odnosi się do rekompensaty za pełnienie funkcji publicznej. W 2024 roku maksymalna wysokość diety radnego została określona przepisami prawa i zależna jest od wielkości gminy oraz pełnionej funkcji przez radnego. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2021 roku, obowiązującym w zaktualizowanej formie, górna granica diety dla radnych została ustalona na poziomie około 4294,61 zł brutto miesięcznie.

W praktyce jednak, większość radnych gminnych otrzymuje znacznie niższe diety. W małych gminach kwota ta waha się od 1 000 zł do 2 500 zł brutto miesięcznie, natomiast w większych i bardziej zurbanizowanych gminach, dietę ustala się w przedziale 2 500 zł – 3 800 zł. Przewodniczący rady może otrzymywać najwyższą możliwą dietę, podczas gdy szeregowi radni – odpowiednio mniejszą, zależnie od frekwencji na posiedzeniach oraz pełnionych funkcji w komisjach.

Co wpływa na wysokość diety radnego?

Na końcową wysokość diety radnego wpływa kilka czynników:

• Liczba mieszkańców gminy – im większa gmina, tym możliwości finansowe są zwykle większe.
• Funkcja pełniona przez radnego – przewodniczący lub wiceprzewodniczący rady oraz przewodniczący komisji mogą otrzymywać wyższe diety niż pozostali radni.
• Uczestnictwo w sesjach i komisjach – w wielu gminach stosowany jest system naliczania diety na podstawie obecności. Nieobecność radnego może skutkować obniżeniem wynagrodzenia nawet o 20-30% w danym miesiącu.
• Decyzje rady gminy – każda rada ustala wysokość diet w drodze uchwały, mieszcząc się w granicach ustalonych prawnie.

Jakie inne świadczenia otrzymuje radny gminy?

Choć dieta jest głównym składnikiem wynagrodzenia radnego, może on skorzystać także z innych świadczeń. Najczęściej są to:

• Zwrot kosztów podróży służbowych, np. za dojazdy na szkolenia, spotkania czy wyjazdy delegacyjne.
• Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (opcjonalne, w zależności od uchwały rady).
• Zwolnienie z obowiązków pracowniczych w czasie pełnienia obowiązków radnego, przy zachowaniu prawa do wynagrodzenia (zgodnie z Kodeksem pracy).

Ważne jest przy tym, że dieta radnego nie podlega oskładkowaniu ZUS ani nie jest traktowana jako przychód z umowy o pracę, lecz jako dochód z działalności społecznej pełnionej z wyboru.

Czy dieta radnego to pełne wynagrodzenie?

Warto podkreślić, że dieta nie jest pensją w tradycyjnym rozumieniu. Jej celem jest rekompensata za utracone wynagrodzenie i poniesione wydatki związane z funkcjonowaniem w organie samorządowym. Radny działając społecznie nie jest formalnie zatrudniony na umowę o pracę w ramach pełnienia tej funkcji. Dlatego też wielu radnych łączy działalność samorządową z pracą zawodową, prowadzeniem własnej działalności gospodarczej lub innymi formami zatrudnienia.

Średnio miesięczna dieta radnego gminy nie wystarcza na utrzymanie rodziny, stąd wiele osób traktuje to raczej jako misję lub uzupełnienie dochodu, nie zaś jako pełnowymiarowe zatrudnienie.

Czy radny musi płacić podatek od diety?

Tak. Zgodnie z obowiązującym prawem, diety radnych są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT). Jednak nie cała kwota podlega opodatkowaniu. Ustawowo zwolniona z opodatkowania jest część diety – obecnie do wysokości 3 000 zł miesięcznie. Jeśli wysokość diety przekracza tę kwotę, nadwyżka podlega opodatkowaniu zgodnie z obowiązującą skalą podatkową (12%, po przekroczeniu drugiego progu – 32%).

Istotne jest, że dieta radnego nie jest oskładkowana – nie odprowadza się od niej składek na ZUS, NFZ czy Fundusz Pracy. To oznacza, że nie zwiększa podstawy emerytalnej czy zdrowotnej, co jest ważne przy długoterminowym planowaniu finansowym.

Jak wygląda sytuacja radnych w największych miastach?

W dużych aglomeracjach miejskich, takich jak Warszawa, Kraków, Wrocław czy Gdańsk, radni otrzymują zwykle diety zbliżone do górnych granic przewidzianych przepisami. Przykładowo, radny miasta stołecznego Warszawy może miesięcznie otrzymywać dietę w wysokości około 4 200 zł brutto, jeśli pełni funkcję przewodniczącego komisji lub zarządu. W mniejszych miastach, nawet jeśli budżety są większe niż w gminach wiejskich, stawki te często nie przekraczają 3 500 zł.

Warto dodać, że radni sejmików wojewódzkich oraz powiatów również otrzymują diety – przeważnie wyższe niż przedstawiciele samorządów gmin. Im wyższy szczebel samorządu, tym większa odpowiedzialność i zaangażowanie, co przekłada się na wysokość diety.

Jak zostać radnym i czy to się opłaca?

Aby zostać radnym gminy, należy mieć ukończone 18 lat i posiadać czynne prawo wyborcze w danej gminie. Kandydowanie do rady gminy wymaga zebrania określonej liczby podpisów poparcia oraz zarejestrowania komitetu wyborczego. Choć funkcja radnego nie gwarantuje wysokich zarobków, dla wielu osób jest to szansa na realny wpływ na życie lokalnej społeczności, zdobycie doświadczenia publicznego oraz rozwoju kariery politycznej.

Z finansowego punktu widzenia zasadność kandydowania na radnego nie opiera się wyłącznie na wysokości diety. Niemniej jednak, dla osób aktywnych społecznie i zainteresowanych sprawami lokalnymi, funkcja radnego może dawać wiele satysfakcji – zarówno w wymiarze osobistym, jak i zawodowym.