„Ziele na kraterze” – wyjątkowa historia, która niesie ze sobą ponadczasowe treści

O czym jest Ziele na kraterze?

Książka „Ziele na kraterze” Melchiora Wańkowicza opowiada o dzieciństwie i dorastaniu jego córek Krysi i Marty. Powieść rozpoczyna się w 1919 roku narodzinami Krysi Wańkowicz, kończy się 6 sierpnia 1945 roku jej tragiczną śmiercią.

Akcja utworu toczy się głównie w Warszawie, gdzie rodzina mieszka, ale także w innych miastach Polski: w Częstochowie, Zakopanem, Katowicach, a także we Francji – podczas wyprawy rowerowej sióstr, w Rumunii i na Cyprze, gdzie Melchior Wańkowicz znalazł się po wybuchu wojny, oraz na Litwie, gdzie rodzina spędzała wakacje.

Wańkowicz jest bardzo liberalnym ojcem. Pokazuje córkom świat, jest towarzyszem ich zabaw i chętnie uczestniczy w ich życiu. Wspiera je i motywuje do samodzielności.

„Ziele na kraterze” jest symbolem narodzin córki pisarza – Marty. To ona jest tym zielem, które pojawia się w życiu rodziny, a krater to symbol wojny i powstań. Tytułowa metafora pojawia się już przy opisie narodzin Krysi: „tak zapewne po wybuchu wulkanu ziele na kraterze puszcza ponownie pierwsze pędy ze spopielałego gruntu – z trudem i niełatwo”.

Mimo różnych wojennych wydarzeń oraz tego, że Marta umiera, nastrój powieści jest pogodny, pełen radości. Jej przesłanie jest to, że kochająca rodzina potrafi razem znieść wszystko.

Kto jest bohaterem utworu Ziele na kraterze?

Melchior Wańkowicz w utworze „Ziele na kraterze” przedstawia prawdziwą historię swojej rodziny. Głównymi bohaterami są:

Ojciec Melchior Wańkowicz, nazywany również Kingiem, jest dziennikarzem i pisarzem. Odgrywa on bardzo ważną rolę w życiu swoich córek, jest dla nich inspiracją, podsuwa im różne książki do czytania, podpowiada, jak dobrze pisać. Zabiera je w dalekie podróże, pokazując im przy tym świat dorosłych. Swoje córki uczy odpowiedzialności, zachęca do pokonywania swoich słabości i do podejmowania wyzwań. Jest TO człowiek pełen pozytywnej energii i pomysłów. Kojarzy się z zabawą, przygodą i wolnością.

Matka Zofia Wańkowicz, nazywana również Królikiem, to osoba spokojna, ciepła, czuła, wrażliwa, łagodna. Córki często się jej zwierzają, a ona je wspiera i pociesza. To kobieta bardzo zaradna, sumienna i troskliwa. Świetnie dba o dom oraz o atmosferę w nim, stara się z całych sł, aby jej rodzina czuła się bezpiecznie. Posiada również ogromna wyrozumiałość i tolerancyjność, jest opanowana podczas nietypowych zachowań męża. Zofia daje córkom poczucie stabilności, potrafi także konsekwentnie wymagać przestrzegania zasad.

Starsza córka Melchiora i Zofii – Krystyna Wańkowicz (Krysia) to obowiązkowa i odpowiedzialna dziewczyna, która potrafi odróżnić rzeczy ważne i ważniejsze. Rezygnuje np. ze spływu kajakowego, aby pojechać do wujka na praktyki rolnicze. Była studentką uniwersytetu podziemnego. Jest bardzo odważna – w czasie wojny działa w konspiracji oraz walczy w powstaniu warszawskim, podczas którego ginie. Do końca życia jest bardzo związana z rodziną – gdy ojciec i Marta wyjeżdżają, zostaje z matką, aby jej pomagać w okupowanym kraju.

Marta Wańkowicz. Co wiemy o Marcie z książki „Ziele na kraterze”?

Marta Wańkowicz, nazywana przez rodzinę „Tirliporkiem” („Tili”) lub „Chłopkiem-Roztropkiem” jest ulubienicą ojca. Wesoła, gadatliwa i roztrzepana dziewczynka jest często obiektem żartów całej rodziny. Marta robi wszystko, aby dorównać starszej siostrze. Dość wcześnie ujawnia odziedziczony po ojcu talent literacki, wysyłając do redakcji „Płomyka” cykl felietonów o wyprawie kajakowej. Po zdaniu matury pobiera nauki w szwajcarskim pensjonacie dla dziewcząt. Przymusowa emigracja oraz pobyt w Stanach Zjednoczonych są dla niej trudnym egzaminem dojrzałości, umacnia to jednak jej siłę charakteru. Marta uczy się, pracuje, pisze i publikuje. Mimo długotrwałego rozstania z rodziną nie załamuje się. Po śmierci siostry, Marta nadaje swojej córeczce imiona Anna Krystyna.

Melchior Wańkowicz – ciekawostki o autorze Ziela na kraterze

Melchior Wańkowicz urodził się 10 stycznia 1892 roku w Kałużycach, gdy Polska była jeszcze pod zaborami (obecnie miasto to leży na Białorusi). Jest jednym z najwybitniejszych polskich dziennikarzy i reportażystów XX wieku. Bogata biografia pisarza bardzo mocno wpłynęła na jego różnorodną twórczość literacką. Oto kilka ciekawostek z życia Wańkowicza.

Wychowywała go babcia, ponieważ bardzo wcześnie stracił rodziców – matka zmarła kilka miesięcy po jego narodzinach, a ojciec, gdy Melchior miał zaledwie dwa lata.
Wańkowicz uczył się w gimnazjum w Warszawie, ponieważ pochodził z ziemiańskiej rodziny (herbu Lis). Na studia przeniósł się do Krakowa – studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tam też rozpoczęła się jego działalność konspiracyjna.
Pierwsze próby literackie podjął, gdy miał zaledwie 14 lat. Jego zagadkę literacką opublikowało czasopismo „Osa”. 3 lata później zaliczył poważny debiut, gdy włączył się w wydawanie konspiracyjnego pisma „Wici”.
Po zakończeniu I wojny światowej Wańkowicz został mianowany kierownikiem Działu Prasy i Propagandy Towarzystwa Straży Kresowej, jego zadaniem było także koordynowanie pracy kilku drukarni.
Wańkowicz brał czynny udział w wojnie polsko-radzieckiej. Za swoje poświęcenie został wyróżniony Krzyżem Walecznych. Doświadczeniom z walki na froncie poświęcił książkę „Szpital w Cichiniczach”.
W 1926 roku odbył podróż do Meksyku, gdzie przebywał trzy miesiące. Reportaże stamtąd były drukowane m.in. w „Kurierze Warszawskim”. Skutkiem tej podróży była też książka – zbiór „W kościołach Meksyku”, którą jest pierwszą w pełni reporterską publikację Wańkowicza.
Wańkowicz wystąpił w reklamie. To jemu zawdzięczamy takie hasła jak „Cukier krzepi” czy „LOTem bliżej”.
Po wybuchu wojny pisarz został wezwany do służby w armii. Niestety przez bombardowania nie udało mu się odnaleźć oddziału, do którego został przydzielony.
Pod koniec września 1939 roku wpław przepłynął Dniestr i uciekł do Rumunii. Przez lata wojny przebywał m.in. nad Morzem Czarnym, na Cyprze, a po dołączeniu do armii generała Andersa przebył z nią Irak, Iran, Syrię i Liban. Następnie przez Egipt dostał się do Włoch.
Podczas wojny Wańkowicz rozmawiał z najważniejszymi postaciami polskiej polityki i wojskowości, m.in. z marszałkiem Edwardem Śmigłym-Rydzem, generałem Andersem i byłym ministrem spraw zagranicznych, Józefem Beckiem.

Liczne podróże oraz doświadczenia z dwóch wojen światowych i konfliktu polsko-radzieckiego było inspiracją do napisania przez Wańkowicza licznych reportaży, relacji, wywiadów, felietonów oraz powieści obyczajowych. Współcześnie uchodzi on za jednego z najbardziej różnorodnych pisarzy ubiegłego wieku.

Melchior Wańkowicz zmarł 10 września 1974 roku.