Harakiri, znane również jako seppuku, jest ceremonialnym samobójstwem praktykowanym w Japonii, szczególnie wśród samurajów, w celu przywrócenia honoru, zadośćuczynienia lub uniknięcia większej hańby. To rytualny akt, który polega na popełnieniu samobójstwa poprzez przecięcie brzucha ostrym mieczem. 

Śmierć po japońsku, czyli historia seppuku

Seppuku, znane również jako harakiri, ma długą i złożoną historię w Japonii. Praktyka ta sięga czasów feudalnych, szczególnie epoki samurajów, która trwała od XII do XIX wieku.

• Początkowo seppuku było stosowane jako forma honorowego samobójstwa, umożliwiające samurajowi zadośćuczynienie za popełnione przewinienia, przywrócenie honoru rodzinie lub uniknięcie hańby. Było to głęboko zakorzenione w japońskiej kulturze i etykiecie samurajów, związane z koncepcją honoru, lojalności i dyscypliny.
• Proces seppuku był starannie przestrzegany i wymagał odpowiednich przygotowań. Samuraj, który postanowił popełnić seppuku, zazwyczaj ogłaszał swoje zamiary, po czym przygotowywano specjalną ceremonię. Ceremonia miała miejsce w odpowiednio udekorowanej sali, z udziałem świadków i obecności osób odpowiedzialnych za poprowadzenie rytuału.
• Podczas seppuku samuraj najpierw wykonywał kilka symbolicznych gestów, takich jak pisanie pożegnalnego wiersza czy odcinanie kawałka włosów. Następnie, siedząc na specjalnym podniesionym podwyższeniu, samuraj przeprowadzał ruchy mieczem, przecinając brzuch wzdłuż. Jeśli samuraj nie był w stanie samodzielnie dokończyć aktu, asystenci lub kat dokonywali zakończenia seppuku, odciągając głowę ofiary mieczem.

Seppuku było praktykowane zarówno przez samurajów, którzy dopuścili się poważnych przewinień, jak i przez tych, którzy nie byli w stanie sprostać wysokim oczekiwaniom honoru i lojalności. Choć praktyka seppuku wydaje się brutalna i drastyczna, dla samurajów była to forma ostatecznego aktu honoru i poszanowania dla tradycji.

Współcześnie seppuku jest historyczną praktyką i nie jest praktykowane w Japonii. Japońskie społeczeństwo od dawna odrzuciło samobójstwo jako sposób rozwiązania problemów i uważa je za tragedię i stratę życia. Jednak seppuku pozostaje ważnym elementem japońskiej historii i kultury, przypominając o dawnych czasach i wartościach, które kiedyś miały znaczenie w społeczeństwie feudalnym.

Co to znaczy słowo harakiri?

Słowo harakiri jest popularnym określeniem dla japońskiego słowa seppuku i odnosi się do tradycyjnej praktyki ceremonialnego samobójstwa w Japonii. Harakiri jest terminem powszechnie używanym na Zachodzie, natomiast seppuku to oryginalne japońskie określenie.

• Harakiri (lub seppuku) dosłownie oznacza cięcie brzucha. Składa się z dwóch znaków kanji:  (seki) oznaczającego cięcie i  (fuku) oznaczającego brzuch. Termin ten odnosi się do aktu samobójczego przecięcia brzucha, który prowadził do śmierci z powodu odniesionych ran.
• Słowo harakiri stało się popularne na Zachodzie, ponieważ było łatwiejsze w wymowie i zrozumieniu niż seppuku. Obecnie używane jest częściej w kontekście kulturowym lub literackim, podczas gdy w języku japońskim nadal dominuje termin seppuku.

Przyczyny popełniania harakiri były różne. Mogło to być związane z utratą honoru, niepowodzeniem w ważnym zadaniu, niezrealizowaniem obowiązku lub jako akt lojalności wobec swojego pana. Harakiri było uważane za akt desperacji, ostateczne poświęcenie i sposób na przywrócenie honoru rodzinie czy klanowi.

Warto zaznaczyć, że harakiri/seppuku jest już praktyką historyczną i nie jest praktykowane we współczesnym społeczeństwie japońskim. Jest to ważny element japońskiej historii i kultury, który przypomina o dawnych czasach i wartościach, ale nie jest akceptowany ani popierany we współczesnym kontekście społecznym.

Jaka jest różnica między harakiri a seppuku?

Terminy harakiri i seppuku są używane zamiennie i odnoszą się do tej samej praktyki ceremonialnego samobójstwa w Japonii. Różnica między nimi wynika głównie z etymologii i użycia.

Seppuku to oryginalne japońskie określenie i jest bardziej formalnym terminem stosowanym wewnątrz Japonii. Składa się z dwóch znaków kanji:  (seki) oznaczającego cięcie i  (fuku) oznaczającego brzuch. To właśnie seppuku jest używane w dokumentach historycznych i tekstach związanych z kulturą japońską.

Harakiri to forma łacińskiej transkrypcji słowa seppuku. Jest to termin bardziej popularny na Zachodzie i częściej używany w kontekście kulturowym lub literackim. Jest bardziej rozpowszechniony w anglojęzycznych książkach, filmach i dyskusjach na temat Japonii.

Mimo różnic w użyciu i pochodzeniu tych terminów, oba odnoszą się do tego samego aktu ceremonialnego samobójstwa poprzez przecięcie brzucha. Współcześnie jednak oba terminy są stosowane wymiennie i są rozumiane jako synonimy.

Kamikaze i pożegnalne haiku

Kamikaze to termin używany w odniesieniu do japońskich pilotów samobójców podczas II wojny światowej. Kamikaze dosłownie oznacza boski wiatr lub boski wiatr wiosek i odnosi się do praktyki, w której piloci dobrowolnie i celowo wchodzili na kurs samobójczy, starając się zatopić lub zniszczyć wrogie jednostki poprzez uderzenie swoich samolotów w cele morskie, zwłaszcza okręty wojenne.

Piloci kamikaze byli zmotywowani fanatycznym lojalizmem wobec cesarza Japonii oraz przekonaniem, że oddanie swojego życia dla Ojczyzny i prowadzenie ataków samobójczych przyniesie im chwałę i honor. Byli ochotni zaryzykować i poświęcić swoje życie w imię japońskiego narodu.

Pożegnalne haiku, znane również jako jisei no ku, to krótkie wiersze pisane przez Japończyków w momencie zbliżającej się śmierci. Haiku to tradycyjna forma poezji japońskiej, składająca się z trzech wersów o ustalonej strukturze sylabicznej. W przypadku pożegnalnych haiku, są one pisane jako ostatnie wyrazu i wyrazu rozstań. Pożegnalne haiku były wyrazem refleksji, akceptacji i czasem spokoju w obliczu nieuchronnej śmierci. Często odzwierciedlały piękno natury, chwilę obecną lub odczucia dotyczące życia i śmierci. Były to intymne wiersze, które pomagały osobie umierającej wyrazić swoje uczucia i zostawić trwały ślad.

Wojna kamikaze i pożegnalne haiku są związane z japońską kulturą i historią, symbolizując niezwykłą poświęconą służbę i oddanie narodowi, jak również filozofię akceptacji i piękna nawet w obliczu śmierci.

W którym roku zmarł ostatni samuraj?

Ostatni samuraj, który zachował tradycyjny styl życia i nadal nosił tytuł samuraja, to Mizuno Gonnohyoe. Zmarł on w roku 1935. Jednakże, jeśli mówimy o końcu okresu samurajów i zniesieniu ich oficjalnej roli, to można to wiązać z Restauracją Meiji w Japonii w 1868 roku, która zakończyła feudalny system rządów i wprowadziła erę nowoczesnego państwa. Wraz z tym wydarzeniem zniknęła tradycyjna rola samurajów jako wojowników i ochroniarzy feudalnych lordów.